Is alcoholisme een spel?

[Nijn]

Vorige week vond ik in mijn boekenkast een boek wat ik al heel lang in mijn bezit heb n.l. Games People Play van Dr. Eric Berne, grondlegger van de Transactionele Analyse. Dit boek was zeer populair in de jaren 70, maar nog steeds zeer lezenswaardig volgens mij.

De reden dat ik het hier noem is dat er een hoofdstuk in dit boek gewijd is aan het spelmatig gedrag van (veel) alcoholisten. Berne gaat er in zijn theorie van uit dat alcoholisme een psychologische oorzaak heeft en dat alcoholisten (en zelfs gestopte alcoholisten) een psychologisch spel spelen om hun gedrag in stand te houden.

Dit in tegenstelling met de opvatting die ook door de AA wordt gehanteerd dat het een ziekte is waar je niks aan kunt doen en dat de enige remedie is: volledig stoppen.
Zie ook het draadje over TIQS en de kritiek die daar weer op te geven is. http://www.hamsnetwork.org/myths/

De wetenschappelijke waarheid is volgens mij nog lang niet duidelijk maar de visie van Berne is in elk geval interessant om eens op een andere manier naar de gedragsmatige kant van alcoholisten te kijken.

Eerst even wat informatie over Wat is Transactionele Analyse en wat zijn psychologische spelen?
Daarna de link naar het hoofdstuk over alcoholisme.

Wat is Transactionele Analyse (TA)?
Transactionele Analyse is een humanistisch psychologisch communicatiemodel dat analyseert wat zich in en tussen mensen afspeelt. Ten behoeve van persoonlijke groei en verandering heeft zij een systematische psychotherapeutische methode ontwikkelt.
De Transactionele Analyse is ontwikkeld in de jaren 1950-1960. Grondlegger is de van oorsprong Canadese psychiater Eric Berne (1910-1970), en in de loop der jaren door vele professionals aangevuld.
In de Transactionele Analyse wordt de nadruk gelegd op de communicatie tussen mensen onderling (Transacties en Spelen). Van daaruit wordt het verband gelegd met de interne wereld van de persoon (Egotoestanden en Script) en met de externe wereld, zoals een organisatie, een team of het gezin waar de persoon deel van uitmaakt.
Eric Berne schreef het beroemd geworden boek: Games People Play, in het Nederlands vertaald als: Mens Erger Je Niet. Een Game is een mechanisme, ook wel een Spel genaamd. Dit klinkt aangenamer dan het is want een spel is een manier van doen waarmee we ons zelf en anderen voorspelbaar houden, verandering tegengaan en een goede samenwerking belemmeren. Sociaal gezien gedragen we ons acceptabel maar tegelijkertijd speelt er onder de tafel een verborgen boodschap mee. Het spel eindigt meestal met een voor alle betrokkenen vertrouwd, doch zeer negatief gevoel.

Dramadriehoek
Alle Spelen zijn samen te vatten in een basisschema opgesteld door Stephen Karpman in de zogeheten dramadriehoek:
In de dramadriehoek onderscheiden we drie posities:
1) het Slachtoffer ontkent eigen verantwoordelijkheid, vindt iedereen en anderen inclusief zichzelf waardeloos, vraagt op een manipulerende manier steun en aandacht. Het Slachtoffer trekt vooral Redders aan. Andere kenmerken: klagen, "jamaren", hulpeloosheid.
2) de Redder stapt in de positie van degene die het weet of het zal oplossen voor de ander, neemt verantwoordelijkheden over en maakt de ander daarmee klein. Andere kenmerken: "er boven staan", het beter weten.
3) de Aanklager verwijt de ander dat hij het niet goed doet, niet luistert naar goede raad of zelf de oorzaak is van allerlei tegenslag of mislukking. Andere kenmerken: zegels sparen, ouwe koeien uit de sloot halen en ergernis.
De meeste sprookjes, films, soaps verlopen ook via het dramadriehoek schema.

Voorbeeld: Roodkapje.
Het begint met het Slachtoffer de zieke Oma, Roodkapje komt haar redden. Dan komt de wolf die Aanklager is van Oma en later ook van Roodkapje, die dan ook Slachtoffer wordt. Dan komt de Jager, die Roodkapje en Oma redt en met elkaar zijn de Jager, Roodkapje en Oma de Aanklagers van de wolf die eindigt als Slachtoffer onder in de put met een lading stenen in zijn buik.

Op sociaal niveau lijkt het dat Roodkapjes moeten oppassen voor wolven maar op psychologisch niveau is het precies omgekeerd; wolven moeten oppassen voor loslopende Roodkapjes.

Psychologische Spelen
Eric Berne geeft de volgende definitie: een Spel is een serie transacties met bijbedoelingen, leidend tot een voorspelbare afloop waarbij meestal een wisseling van rollen optreedt.
Een Spel wordt gespeeld om de afrekening maar de spelers zijn zich niet bewust van het Spel (Script). Een Spel wordt buiten de Volwassene om gespeeld!

Er is altijd Sprake van Miskenning van een deel van jezelf, van de ander of van de werkelijkheid. Mevr. J. die steeds dingen vraagt aan anderen die zij zelf best kan/weet. Zij miskent haar eigen vermogen om na te denken (Miskenning van zichzelf). Door dit Spel te spelen krijgt zij surrogaat aandacht als compensatie voor de werkelijke gevoelens en behoeften die eronder liggen (pijn, boosheid en verdriet omdat ze als kind onvoldoende liefdevolle aandacht en waardering kreeg.)

Voorbeeld van Miskenning van de Ander: iemand gaan helpen terwijl die er niet om vraagt. Miskenning van de Situatie of Werkelijkheid: in een theatervoorstelling te laat binnenkomen en dan met veel misbaar gaan zitten en anderen het uitzicht belemmeren ...... Dáár krijg je veel aandacht mee.

Eerlijk gezegd vind ik zelf af en toe iets van bovenstaande patronen terug in de verhalen die mensen op het forum vertellen.

Het hoofdstuk over Alcoholisme als Spel heb ik gekopieerd en op Googledocs gezet. Je kunt het hier lezen.
alcoholisme als spel
Ik ben erg benieuwd naar jullie reactie.

[witte]

Mooie theorie Nijn.
Nog nooit eerder het zo gezien.
Altijd goed om er is van een andere kant naar te kijken.
Ik vind m nog wel lastig om op deze manier
naar mneigen situatie te kijken (best wel lastig en moeilijke tekst)

Dit schreef je Nijn:
Eerlijk gezegd vind ik zelf af en toe iets van bovenstaande patronen terug in de verhalen die mensen op het forum vertellen.

Ik ben benieuwd of het jou wel gelukt is om op deze manier naar jezelf te kijken
en of deze patronen dan ook voor jou gelden???

[Jim]

Zoveel mensen zoveel theoreën Nijn. 1001 en 1 redenen om te drinken die voor iedereen weer verschillend zijn. Ik geloof niet zo in 1 allesomvattend verklaringsmodel. De een zal vooral gaan drinken om redenen die gelegen zijn in de relationele sfeer, de ander drinkt vooral om een leegte te vullen die eigenlijk niet gevuld kan worden en een derde is verslavingsgevoelig en zal gaan drinken omdat hij dat prettig vindt en deze ervaring gaan herhalen totdat er weer een nieuwe verslaving opgetreden is. Een vierde drinkt vanwege onoplosbare zingevingsproblematiek etc, etc.
Overigens heeft zo'n beetje elke zichzelf respecterende psychologische school een eigen theorie over het ontstaan van alcoholisme.

[Nijn]

Dank voor de moeite die jullie genomen hebben om dit lange en lastige stuk door te lezen en te reageren. Het helpt mij om mijn gedachten te scherpen.

Ik wil even een misverstand uit de weg ruimen: Het is niet mijn bedoeling om 1 allesomvattend verklaringsmodel voor het ontstaan van alcoholisme te geven Jim, want die bestaat namelijk niet.

De wetenschap en kennis is inderdaad verder dan in de 70er jaren, daar heb jullie gelijk in Sowhat en fruitvlieg.
Zo zijn er aanwijzingen dat lagere dopamineniveaus in de hersenen van alcohol gevoelige individuen kunnen leiden tot verhoogde consumptie van alcohol, als vorm van compensatie. Ook zou er een bepaald gen zijn (het Dopamine receptor gen) waarvan de dragers geneigd zijn meer alcohol te consumeren. Dit verband is echter alleen maar aangetoond bij adolescenten uit gezinnen waarbij de ouders zich tolerant opstelden ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kinderen. Kennelijk is dus het samenspel of interactie tussen opvoeding en erfelijke aanleg bepalend voor alcoholmisbruik.

Eigenlijk vind ik de hele discussie over de oorzaak minder relevant. Ik begrijp dat het voor sommige mensen voordelen kan hebben om het als een ziekte te zien want dat zou kunnen beteken dat je de verantwoordelijkheid buiten jezelf kan leggen. Maar zoals je zelf zegt fruitvlieg kun je het probleem alleen onder controle krijgen door je gedrag te veranderen en de Transactionele Analyse kan daar een hulpmiddel bij zijn naast natuurlijk ook allerlei andere methodes.

Het mooie van TA is dat het een makkelijk te begrijpen en toch complete theorie is die uitgaat van de zelfverantwoordelijkheid en het zelfsturend vermogen van mensen. Er wordt altijd gezocht naar de eigen autonomie en eigen verantwoordelijkheid. De theorie is inderdaad ontstaan in de 70er jaren maar heeft zich sindsdien wel steeds verder ontwikkeld. Spelanalyse is maar een klein onderdeel van de theorie. Wie meer wil lezen over de moderne TA kan hier informatie vinden. Wat is TA
Overigens dateert de theorie over de AA al uit 1935 en die wordt ook nog steeds toegepast!

Witte ik snap dat het lastig is om de theorie toe te passen op je eigen situatie. Als je wilt kijken of je in een psychologisch spel zit is het handig om te kijken of je aan het eind van de gebeurtenis achterblijft met een favoriet rotgevoel, zoals: "ze moeten mij altijd hebben", of "niemand begrijpt me" of "wat kun je verwachten van iemand zoals ik" of allerlei andere varianten. Als je zo'n gevoel hebt kun je er zeker van zijn dat je in een psychologisch spel bent belandt. 10 tegen 1 dat dat ook de momenten zijn waarop je als alcoholist enorme trek krijgt om te gaan drinken.

Je vraagt naar mijn persoonlijke ervaringen. Goeie vraag. Mijn favoriete rotgevoel is: niemand neemt mij serieus.

Voorbeeld:
Ik schrijf dit stuk met de bedoeling om een positieve bijdrage te leveren waar forumleden wat aan kunnen hebben.
1 Als ik dit spelmatig zou doen zou ik stiekem hopen op applaus zodat ik me Redder zou kunnen voelen.
2 Er komt echter geen applaus maar vooral kritiek: mensen vinden het niks, ouderwets of te moeilijk. Ik denk: stomme forumleden willen mij niet snappen. Nu ben ik Aanklager.
3 Uiteindelijk kom ik in de Slachtoffer rol door te denken: niemand neemt mij serieus.
Zo is de cirkel rond en kan ik gaan denken: ik neem een borrel om me beter te voelen.

Ik kan de situatie ook op een Volwassen manier benaderen door de kritiek serieus te nemen en te denken: waarom heb ik dit stuk eigenlijk geschreven? Zit iemand hier op te wachten of heb ik het vooral voor mezelf gedaan?
Is het stuk niet te lang, of is het toontje te belerend? (daar kan ik nog wel eens last van hebben). Ben ik te weinig open over mezelf geweest en heb ik me verscholen achter de theorie?
Als ik eerlijk ben zijn al deze dingen ook wel een beetje waar. Daarom waardeer ik jullie reacties ook al zijn ze kritisch. Ze helpen mij om dichter bij mijzelf te komen.

Jopie: fijn dat je wel een aantal dingen herkent in het stuk. Het was ook mijn bedoeling dat het op die manier gelezen zou worden, ook al besef ik dat dat wel enige inspanning vereist.

[witte]

Bedankt Nijn voor je uitleg.
Zo wordt het weer een stukje duidelijker.

En hopelijk heb je er zelf ook wat aan!!

[Nijn]

Beste Fruitvlieg,
Deze posting van mij roept kennelijk nogal wat weerstand op bij jou en anderen. Ik verbaas me daar wel wat over. Iedereen mag van mij blijven geloven wat hij wil. Als het voor jou werkt om te denken dat alcoholisme een ziekte is dan moet je dat vooral blijven denken. Voor mij persoonlijk werkt dat niet. Ik weet namelijk dat de oplossing alleen ligt in het veranderen van mijn gedrag, los van de oorzaak. Ik zal dus niet blijven doordrinken en mijmeren ook al weet ik de oorzaak niet zeker. Ik neem zelf de verantwoordelijkheid.
Ik ben trouwens benieuwd of je mij de literatuur kunt wijzen waar volgens jou bewezen wordt dat het een ziekte is. Volgens mij is de discussie namelijk nog lang niet gesloten, maar als jij meer informatie hebt houd ik me aanbevolen.

[Kohtje]

Hallo Fruitvlieg,

Toen ik kennismaakte met het 12-stappen programma en hoorde dat ik de ziekte verslaving had, gaf mij dat in eerste instantie een gevoel van opluchting. Ik had inderdaad, zoals jij zegt, het gevoel dat ik niet verantwoordelijk was voor mijn daden die ik had verricht in mijn actieve verlsavingsperiode. Tegelijkertijd bieden die 12 stappen een programma voor herstel aan. En dat impliceert dat ik dan wel niet verantwoordelijk ben voor mijn ziekte, maar vanaf dat ik Stap 1 doe en erken dat ik machteloos sta tegenover mijn verslaving, wel degelijk voor mijn herstel verantwoordelijk ben. Ik heb, door mij te commiteren aan dit programma, de morele verplichting op mij genomen om aan mijn herstel te werken, en daardoor ben ik ook verantwoordelijk geworden voor de dingen die ik doe als ik gedronken heb. In dat geval heb ik namelijk iets niet goed gedaan in mijn herstelprogramma. Daarop kan ik worden aangesproken door de fellows in NA-Anonieme Verslaafden, mijn sponsor maar ook door mensen buiten dit programma. Ik, en alleen ik, ben en blijf verantwoordelijk voor mijn herstel.
Ik weet nu immers dat herstel voor mij mogelijk is. Maar dat ik daar wel aan moet blijven werken wil ik niet terugvallen in oud gedrag. De stappen 10, 11 en 12 zijn daarom voor mij zo belangrijk geworden omdat ik zo dagelijks met mijn herstelprogramma, en daardoor met mijn wezenlijke zelf, in kontakt blijf.

Voor de volledigheid:
Stap 10- Wij gingen door met het opmaken van een persoonlijke inventaris en wanneer wij fout waren gaven wij dat onmiddelijk toe.

Stap 11- Wij trachtten middels gebed en meditatie ons bewuste contact met God zoals wij Hem begrepen te verbeteren, enkel biddend om kennis van Zijn wil voor ons en de kracht die uit te voeren.

Stap 12- Tot een geestelijk ontwaken gekomen als resultaat van deze stappen, probeerden wij deze boodschap uit te dragen naar verslaafden en deze uitgangspunten in al ons doen en laten toe te passen.

De oorzaak van mijn verslaving komt naar boven als ik Stap 4 doe. Daarin maak ik een grondige en onbevreesde morele inventaris van mijzelf op. Door mijn fouten open en bloot te leggen heb ik niet automatisch de oplossing van mijn verslavingsprobleem in handen. Ik kan alleen maar om Kalmte, Moed en Wijsheid vragen om dingen anders te gaan doen dan tot dan toe. Niet zozeer met de verwachting dat mijn leven dan rozengeur en maneschijn wordt, maar wel met de hoop dat ik niet dezelfde fouten blijf maken en dus de oorzaken in stand houdt, en aldus dezelfde schade blijf toebrengen aan anderen en ook mijzelf.

Wat betreft de vraag: is alcoholisme cq verslaving een spel?
Ach, zo langzaamaan begin ik het hele leven (dus als deel daarvan ook alcoholisme/verslaving) als een spel te zien. De regels zijn overal om ons heen. Het gekke van dit spel is echter dat we het niet spelen volgens de regels, maar dat we het spelen om die regels te ontdekken..

[Moby]

Gos ja, die Berne was zo gek nog niet. Wat ik weet is dat ik een slachtoffer was en bleef door/van alcohol en een 'redder'. Meerdere redders bedenk ihk nu. Ook mn ex-psychiater was zo'n redder.
Pas toen het redden stopte en ik dieper zat dan ik ooit voor mogelijk had gehouden, kon ik uit mn rol stappen en eigen verantwoordelijkheid pakken.
Vanaf dat moment, en dat staat in mn geheugen gegrift, herken ik elk moment waarop ik me weer slachtoffer voel en ben allergisch voor redders.

Soms ga ik in dat laatste te ver. Er is b.v. nix mis een kopje thee te krijgen als je ziek bent

Of alcoholisme wel of geen ziekte is, je overgeven aan drank heeft wat mij betreft toch iets te maken met zelfmedelijden: "ik kan niet anders".
Dan geef je de macht/kracht toch uit handen?

[Alf]

*

[Alf]

*

[Nijn]

quote:

---

Originally posted by: Alf Zelf vind ik het vreemd dat sommigen de oorzaak niet zo van belang achten.

Ik vind de oorzaak vinden van iets heel belangrijk nl voor de behandeling.

Als je met pijn in je knie naar de dokter gaat wil je toch ook graag uitgezocht hebben

wat daarvan de oorzaak is of neem je dan ook genoegen met een algemene fysioth.

behandeling want 'dat helpt nog wel eens'?



Hallo Alf, dank je wel voor je reacties. Ik ben het in grote lijnen met je eens, maar deze quote wil ik nog wel even rechtzetten.
Als arts ben ik beroepsmatig per definitie geïnteresseerd in de oorzaak van ziektes om van daaruit de beste behandeling te kunnen inzetten. Het vervelende is echter dat van heel veel ziektes de oorzaak nog steeds niet 100 % bekend is, ondanks alle vooruitgang in de medische wetenschap. Dat hoeft een effectieve behandeling niet altijd in de weg te staan. De meeste ziektes worden namelijk symptomatisch behandeld. Neem als voorbeeld hart- en vaatziekten, de meest voorkomende ziekte en doodsoorzaak in de Westerse wereld.
Als jij een acuut hartinfarct krijgt hoe belangrijk vind je het dan om te weten op welk gen bij jou de aanleg voor het krijgen van een hartinfarct is gelegen?
Ik denk dat je op dat moment meer geholpen bent met symptoombestrijding zoals dotteren, pijnbestrijding en andere medicatie.
Wel handig om te weten is welke leefregels je zelf kunt toepassen om de kans op een hartinfarct zo veel mogelijk te verkleinen.

Hetzelfde verhaal kun je min of meer toepassen op alcoholisme. Er is ongetwijfeld sprake van een zekere aanleg, genetisch of hormonaal bepaald, gecombineerd met omgevingsfactoren. Dan is er inderdaad nog het verhaal van de kip en het ei. Wordt je alcoholist omdat je hersenen beschadigd zijn of raken je hersenen beschadigd door alcoholmisbruik? Dat laatste is in elk geval absoluut zeker.

Het zou inderdaad mooi zijn als er 1 allesomvattende oorzaak met 1 allesomvattende behandelmethode bekend zou zijn maar zolang dat nog niet zo is moeten we ons behelpen met empirische methodes. En dan zijn alle methodes even goed zolang ze maar werken. Voor mij persoonlijk werkt een methode waarbij ik zelf de regie en de autonomie houd het beste.

Wat me af en toe wel stoort is dat sommige mensen de literatuur zo slecht citeren en heel stellige uitspraken doen op basis van informatie die niet of maar half klopt. Er is weliswaar heel veel informatie te vinden op internet maar veel daarvan is onzin of niet gecheckt. Het kan gevaarlijk zijn om daar een overtuiging op te baseren zeker als je ook nog probeert om die overtuiging als enige waarheid te verkopen.

[Alf]

*

[Nijn]

[albertina]

[witte]

quote:

---

Originally posted by:

Alf

........

dit bericht blijft nog even staan

Dit is mijn laatste bericht.

Aan alles komt een eind, de vraag is alleen wanneer, waarom, waardoor, waarvoor, waarheen....

---

Ik vind dit wel hele toepasselijke vragen, bij het thema van dit draadje eigenlijk....

[Yvonne]

quote:

---

Ik vind de oorzaak vinden van iets heel belangrijk nl voor de behandeling.

Ben ik het niet helemaal mee eens.
De kans bestaat dat je in je drang om de oorzaak te vinden blijft graven in het verleden en vergeet vooruit te kijken en te zoeken naar oplossingen.

Aan de andere kant: Ik kan er wel helemaal naast zitten hoor, weet dus niet eens waar de discussie in laatste instantie over ging, het verleden is inmiddels al gewist.... :$

aanpassing: woordjes vergeten.

[ekstertje]

Alf?

[smart]

???

Kom...Alf, mensen gaan zich ongerust maken!!

en :light:

[will]

Heer Alf ??

Komaan hé man, dit lees ik niet graag hoor. Drinken is één ding, er een eind aan maken iets totaal anders.
Laat aub even iets horen, goed of slecht, drinken of niet drinken.
Teveel mensen hier zijn gehecht geworden aan je en dat heb jij alleen verdiend !! Zie daar aub het goede van in

[BamBam]

Last van drankjank Alf?
Jammer. Mensen hier kunnen snel ongerust zijn. En dat lijkt me niet nodig.
Ik zou het jammer vinden als je weer bent gaan drinken maar wellicht heb jij dit nodig om een volgende stap te zetten. Ik weet het niet.

Ik wens je alle goeds en hoop je snel weer te 'zien' hier.

[Alf]

Graag gedaan Jopie
Had mijn laatste bericht nog nut....

Nee hoor, is geen negatieve aandachttrekkerij
Het is echt voorbij
Ik neem afscheid, Alf bestaat niet meer.
Soms gaat het anders dan je denkt.
Niet alles is haalbaar, alleen in gedachten

Ik dank ieder voor het plezierige contact
en ondersteuning in het afgelopen jaar.
Misschien kom ik ooit nog eens terug
je weet maar nooit. Het ga jullie goed.

Bol, je bent veranderd, dat heet assertiever geloof ik.
Maar ach, ik ben ook veranderd, maar beslist niet ten goede.
Het zij zo. Ik heb veel aan je gehad, waarvoor een bloem:present:
En voor alle anderen ook.:present::present:

[Nijn]

Dag Alf,
Als je dit nog leest: fijn om te horen dat je er nog bent. Dank voor je bijdrage aan deze discussie en al je andere bijdragen. Ik vind het jammer dat je besloten hebt afscheid te nemen van het forum. Een kritische geest is veel waard.
Het ga je goed.

[lady jane]

Alf,
ik schrik van je nieuwe icoon,
vind het jammer dat je wat vaag blijft,
zal je missen, maar dat weet je al,
en wens je beterschap:heart:

[witte]

Ik was er bijna overheen Alf, dat je niet meer kwam
en nu was je er weer, kan ik weeeeer opnieuw beginnen:P

Mijn allerlaatste:present: aan jou
Voor al het goeie wat er ooit was.

Ik wens je veel goeie periodes toe!

[ekstertje]

Goh Alf, jammer dat je er niet meer bent. Hoop toch dat je de reacties op je vertrek nog leest.

Bedankt voor je steun aan mij en de anderen hier en je opmerkzaamheid, het werd gewaardeerd:present:
Maak me wat zorgen om je nu je op deze manier vertrekt, maar hoop toch dat het goed met je gaat.

Wens je een fijn gelukkig leven samen met M toe!